د. بەدرخان علی حەسەن

لە بنەچە نەخۆشیێکە دەگوازرێتەوە لە نێوان ئاژەڵ و مرۆڤ، بەڵام لە نێوان مرۆڤیش دەکرێ بگوازرێتەوە. یەکەم جار ڤایرۆسەکە لە مەیمون دۆزراوە ناوەی لێندرا ڤایرۆسی ئاوەڵەی مرۆڤ. یەکەم جار نەخۆشییەکە تووشی مرۆڤ بوو ساڵی ١٩٧٠ بوو و ناوی نرا ئاوەڵەی مەیمون. ڤایرۆسەکە لە هەندێک لە قرتێنەرەکانیش دۆزراوەتەوە بەتایبەت لە ناوەراست و خۆرئاوای ئەفریکا. ڤایرۆسەکە: ڤایرۆسی ئاوەڵەی مەیمون ئۆرتۆپۆکسە و دوو جۆری هەیە کلاد١ و کلاد ٢، کلاد ١ دەبێتە کلاد ١ ئێ و کلاد ١ بێ و کلاد ٢ دەبەتە کلاد ٢ ئێ و کلاد ٢ بێ. کلاد ١ زۆر کوشندەترە لە کلاد ٢ وهەروەها زۆر ئاسانتر دەگوازرێتەوە. باوترین رێگەی گواستنەوەی پێش ساڵی ٢٠٢٢ لە رێگەی ئاژەڵ بۆ مرۆڤ بوو، لە هەندێک باری زۆر دەگمەن لە نێوان مرۆڤ دەگوازڕاوە. لە ساڵی ٢٠٢٢ کلاد ٢ بێ بە شێوەکی بەرفراونتر هەتا لە دەرەوەی ئەفریکاش دەگوازرێتەوە بەتایبەت لە رێگەی کرداری سێکس و بە شێوەکی سەرەکی پیاو لەگەڵ پیاو. لە پاییزی ٢٠٢٣وە کلاد ١ بەشێوەکی خێرا لە ناوەراستی ئەفریکا بڵاودەبێتەوە بەتایبەت لە کۆماری دیموکراتی کۆنگۆ. ئەو بڵاوبوونەوەش لە مرۆڤ بۆ مرۆڤ لە رێگەی بەرکەوتنی پێستەوەیە و هەندێک جار لە رێگەی سێکسەوە. ڤایرۆسەکە لە هەواش هەیە بۆیە ئەگەری گواستنەوەی لە رێگەی کۆئەندامی هەناسە بە دوور نازاندرێ. هەروەها تێبینی کراوە کە ڤایرۆسەکە لە چەند بارێک کەم بەهۆی

پزیشک و بڕاوەی خەڵاتی نۆبل بەنگ سامیولسۆن رۆژی هەینی ٥ مانگی تەموزی ئەم ساڵ(٢٠٢٤) بە نەخۆشی کۆچی دوای کرد لە تەمەنی ٩٠ ساڵی. بێنگت سامولسۆن ساڵی ١٩٨٢ خەڵاتی نۆبلی لە پزیشکی لەگەڵ هەر یەک لە سونێ باریسترۆم و جۆن ڤانێ بردەوە. ئەوەش لەسەر توێژینەوەکانیان بوو لەسەر پرۆستاگلاندین (مادەیێکی وەک هۆرمۆنە کە پرۆسەگەلێکی گرنگ لە جەستە رێکدەخەن). توێژینەوەکانیان پێکهاتەی پرۆستاگلاندین و دروستبوونیانی نەخشەرێژ کرد. ئەو توێژینەوانە بوون هۆی رێخۆشکرن بۆ چارەسەری زامی گەدە و ئازاری سووری مانگانە و برینی پێ وخێراکردنی منداڵبوون… بێنگت سامولسۆن لە زانکۆی کارۆلینسکە لە نێوان ساڵانی ١٩٨٣ تا ١٩٩٥ کاری دەکرد، هەروەها ئەندام بوو لە ئەکادیمیای زانستی شاهانە لە سوید لە ١٩٨١ئەوە و سەرۆکی دامەزراوەی نۆبێل بوو لە نێوان ١٩٩٣ تا ٢٠٠٥.